Thiền sư Thích Nhất Hạnh được đánh giá là tác giả, nhà thơ và giảng viên xuất sắc, người khởi xướng "Phật giáo dấn thân", áp dụng nguyên tắc của Phật giáo vào những vấn đề xã hội lẫn cuộc sống hàng ngày. Để nhấn mạnh những triết lý của ông, báo Mỹ NY Times ngày 22/1 tổng hợp một số câu nói nổi tiếng của ông từ các cuốn sách, bài phát biểu và các cuộc phỏng vấn.
Thiền sư Thích Nhất Hạnh tại thành phố Huế năm 2019. Ảnh: NY Times.
Về sống chậm
"Không cần phải chạy đuổi theo, tìm kiếm hay đấu tranh. Chỉ cần trở về với mình. Chỉ cần tận hưởng hết những gì đang diễn ra đã là cách thực hành thiền định sâu nhất. Hầu hết mọi người không tin rằng chỉ cần bước đi như thể bạn chẳng có nơi nào để đi đã là đủ rồi", thiền sư kêu gọi.
"Nhiều người trong số chúng ta đã chạy cả đời, hãy tập dừng lại", thiền sư đưa ra lời khuyên. "Hãy cho phép bản thân được an lạc, được nghỉ ngơi".
"Mọi người thường nói về việc nhập niết bàn. Nhưng chúng ta đã ở đó rồi".
Về cái chết
Bàn về cái chết, thiền sư Thích Nhất Hạnh nói rằng "nỗi sợ hãi lớn nhất là khi chết đi, chúng ta sẽ hóa thành hư không. Nhiều người trong chúng ta tin rằng toàn bộ quá trình tồn tại của mình là tuổi thọ bắt đầu từ lúc sinh ra hoặc được thụ thai và kết thúc lúc chúng ta chết đi. Chúng ta tin rằng mình sinh ra từ hư không và khi chết đi lại hóa thành hư không, do đó chúng ta tràn ngập nỗi sợ hãi về sự hủy diệt".
"Đức Phật có cách hiểu rất khác về sự tồn tại của chúng ta, rằng sinh và tử là ý niệm. Chúng không có thật. Việc chúng ta nghĩ rằng chúng có thật tạo ra ảo tưởng mạnh mẽ dẫn đến đau khổ. Đức Phật dạy rằng không có sinh, không có tử, không có sắp tới, không có ra đi, không có giống, không có khác, không có cái tôi vĩnh viễn, không có sự hủy diệt".
"Khi chúng ta hiểu rằng mình không thể bị tiêu diệt, chúng ta được giải thoát khỏi nỗi sợ hãi. Chúng ta có thể tận hưởng cuộc sống và nhìn nhận nó theo cách mới".
"Cơ thể này không phải của ta, ta không bị giới hạn bởi cơ thể này. Ta là cuộc sống không có ranh giới. Ta chưa bao giờ được sinh ra. Ta chưa bao giờ chết".
Về thiền định
Khi đề cập đến thực hành thiền định, thiền sư Thích Nhất Hạnh khuyên phải thật thư thái, "đừng cố gắng gượng ép". "Hãy để bản thân giống như viên sỏi nằm dưới đáy sông, không phải làm gì cả. Khi bạn đi bộ, bạn thư thái. Khi bạn ngồi, bạn cũng thư thái".
"Thiền có nghĩa là trở về ngôi nhà với chính mình, bạn sẽ biết cách lo liệu những điều đang xảy ra bên trong bạn và những điều xảy ra xung quanh".
Về chiến tranh
Thiền như Thích Nhất Hạnh đã dành nhiều nỗ lực để thúc đẩy hòa bình. Ông khẳng định "máy bay, súng và bom đạn không thể xóa bỏ những nhận thức sai lầm. Chỉ có lời nói bác ái và lắng nghe bằng lòng từ bi mới có thể giúp con người sửa chữa những điều đó".
"Gây ra chiến tranh, khiến hàng triệu người đàn ông và phụ nữ gieo rắc chết chóc ngày đêm trong trái tim họ là gieo hàng triệu hạt giống bạo lực, giận dữ, thất vọng và sợ hãi. Những hạt giống đó rồi sẽ truyền lại cho các thế hệ mai sau".
"Giữ hòa bình và hòa giải là một trong những hành động quan trọng và mang tính nghệ thuật nhất của con người", ông nói.
Về chánh niệm
Năm 2019, tạp chí Time đã gọi thiền sư Thích Nhất Hạnh là người "dạy cho thế giới về chánh niệm". Ông cho rằng với chánh niệm, mọi người có thể "sống trọn bản thân trong hiện tại để chạm đến những điều kỳ diệu của cuộc sống trong khoảnh khắc đó. Nhiều người còn sống nhưng không chạm vào được điều kỳ diệu của cuộc sống".
"Hãy uống ly trà của bạn chậm rãi và tôn kính, như thể nó là trục quay của cả Trái Đất, từ từ, đều đặn, không vội đuổi theo tương lai. Sống đúng khoảnh khắc đang diễn ra. Chỉ khoảnh khắc đó là cuộc sống".
Về khổ đau
Thiền sư Thích Nhất Hạnh nói "chúng ta có xu hướng chạy trốn khỏi đau khổ và tìm kiếm hạnh phúc. Nhưng trên thực tế, nếu bạn chưa đau khổ, bạn sẽ không có cơ hội trải nghiệm hạnh phúc thực sự". Ông khẳng định "không có con đường nào dẫn đến hạnh phúc, hạnh phúc là con đường".
"Đạo Phật dạy chúng ta đừng cố gắng chạy trốn khỏi đau khổ. Bạn phải đương đầu với đau khổ, bạn phải nhìn sâu vào bản chất của đau khổ để nhận ra nguyên nhân của nó", ông cho biết.
"Mọi người rất khó buông bỏ đau khổ. Họ thích những nỗi đau khổ quen thuộc hơn vì sợ hãi những điều chưa biết".
Về nỗi sợ
Ông cho rằng "hầu hết chúng ta đều phải trải qua cuộc sống đầy những khoảnh khắc tuyệt vời và khó khăn. Nhưng với nhiều người trong chúng ta, dù khi vui mừng nhất, đằng sau đó vẫn có nỗi sợ hãi".
"Không sợ hãi không chỉ là điều khả thi, mà còn là nỗi vui sướng tột cùng. Khi bạn không sợ điều gì cả, bạn tự do".
Về hạnh phúc
"Không có con đường nào dẫn tới hạnh phúc. Hạnh phúc chính là con đường đó", ông nói.
Trong cuộc phỏng vấn với người dẫn chương trình truyền hình Mỹ Oprah Winfrey tại New York, Mỹ hồi tháng 9/2009, ông cho rằng hạnh phúc là chấm dứt đau khổ, là sống khỏe mạnh và vui vẻ. "Ví dụ khi tôi hít vào, tôi nhận thức được đôi mắt của mình, khi thở ra, tôi mỉm cười với đôi mắt và nhận ra chúng vẫn còn tốt", thiền sư nói.
"Thiên đường có rất nhiều hình dạng và màu sắc trên thế giới này. Vì bạn còn đôi mắt tốt, bạn có thể cảm nhận thiên đường đó. Nên khi tôi ý thức được về đôi mắt của mình, tôi đã có một trong những điều kiện để hạnh phúc. Khi tôi chạm vào đó, hạnh phúc cũng xuất hiện".