Chiều ngày 26/10/2025, tại chùa Tam Chúc (tỉnh Ninh Bình), nhận lời thỉnh mời của Ban tổ chức, Thượng tọa Thích Tiến Đạt – Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phật học Việt Nam tại Hà Nội đã có buổi pháp thoại với Ni chúng trong Khóa Bồi dưỡng Luật học và Kỹ năng trụ trì, với chủ đề: “Xuất gia và truyền giới của Ni chúng”.
Thượng tọa mở đầu bằng lời vấn an đến chư vị Ni trưởng, Ni sư, Sư cô được thân tâm an lạc, dũng mãnh tinh tiến tu hành, “tiếp dẫn hậu lai, báo Phật ân đức”, và chúc cho khóa học được “như pháp, thành tựu viên mãn”.
Sau đó, Thượng tọa đã nhắc lại sự kiện lịch sử: Sau khi vua Tịnh Phạn băng hà, Tổ Ni Đại Ái Đạo – di mẫu của Đức Phật, người nuôi Thái tử Tất Đạt Đa từ khi 7 ngày tuổi – cùng 500 nữ nhân dòng họ Thích đã đến xin Đức Phật cho phép được xuất gia.
Ban đầu, Đức Phật từ chối vì xét thấy người nữ từng sống trong cung, chưa quen khổ hạnh, có thể khó tu tập. Tuy nhiên, vì lòng cầu đạo tha thiết, Tổ Ni Đại Ái Đạo đã tự cạo tóc, khoác áo cà-sa, đi bộ từ Ca Tỳ La Vệ đến Kỳ Viên Tịnh Xá để bày tỏ chí nguyện.
Sau ba lần cầu xin, nhờ sự khuyến thỉnh của Tôn giả A Nan, Đức Phật đã chấp thuận cho người nữ được xuất gia với điều kiện phải tuân thủ tám điều trọng pháp (Bát Kỉnh Pháp) – và chính thức thành lập Ni đoàn đầu tiên trong Tăng-già.
Đức Phật khẳng định: “Người nữ nếu nỗ lực tu tập, cũng có thể chứng đắc Thánh quả A-la-hán.” Từ đây, con đường giải thoát được mở ra bình đẳng cho cả hai giới, dù vẫn đặt lên trên giới luật nghiêm minh để bảo vệ phạm hạnh và duy trì Tăng đoàn thanh tịnh.
Qua đó, Thượng tọa Giảng sư nhấn mạnh, người xuất gia chân chính phải có Tứ bất hoại tín: Tin Phật – bậc Vô thượng Chính đẳng Chính giác; Tin Pháp – con đường đưa đến giác ngộ; Tin Tăng – đoàn thể sống phạm hạnh, hướng đến giải thoát; Tin Giới – nền tảng giúp đoạn trừ phiền não, đạt an lạc Niết Bàn. Niềm tin này là gốc của đạo, là năng lượng để vượt qua khổ hạnh và cám dỗ, giúp người tu hành vững bước trên con đường giải thoát.
Theo Thượng tọa, Người phát tâm xuất gia phải có chí nguyện cầu giải thoát, không vì lợi dưỡng hay danh lợi. Đức Phật quy định: Tuổi thọ giới: nam từ 13 tuổi trở lên, nữ từ 16 tuổi trở lên; người lớn tuổi không quá 70 (nam), 60 (nữ). Phải đầy đủ lục căn, không bệnh tật, không dị hình, có trí tuệ và nghị lực để tu học. Phải là người có duyên lành với Phật pháp, có thiện căn sẵn đủ. Người không đủ căn duyên, hoặc đến với đạo vì mục đích thế tục, thì dù ở chùa vẫn khó đạt được giải thoát.
Về tiêu chuẩn của người làm thầy (Giới sư), Thượng tọa nhấn mạnh: Phải có đủ tuổi hạ – Tỳ kheo ít nhất 10 hạ, Tỳ kheo Ni ít nhất 12 hạ; Thông hiểu giới luật – biết rõ khai, giá, trì, phạm, khinh, trọng; Am hiểu giáo pháp – nắm căn bản các bộ A-hàm, hiểu rõ giáo lý để hướng dẫn đệ tử chính kiến; Có khả năng giải nghi, giáo giới và chăm sóc đệ tử khi đau bệnh; Có khả năng kinh tế trong phạm vi thiểu dục tri túc để nuôi dưỡng đệ tử.
Đức Phật dạy: người thầy có “pháp” quý hơn người thầy có “thực”; pháp khó cầu, còn vật thực dễ tìm. Thầy có cả pháp và thực là bậc khó gặp, đáng trân trọng suốt đời.
Người thầy muốn nhận đệ tử phải tác pháp Yết-ma Bạch Nhị súc chúng, được Tăng đồng thuận. Nếu không có sự chấp thuận của Tăng mà tự ý độ người là phạm giới.
Theo Thượng tọa, trong bối cảnh hiện nay, việc chấn chỉnh lại đàn giới và xem xét tư cách của thầy – trò trong việc xuất gia là vô cùng cần thiết. Thượng tọa nhấn mạnh: “Giới đàn không chỉ là nghi thức truyền giới, mà là sự kiểm nghiệm phẩm hạnh, năng lực và tâm cầu đạo của cả thầy lẫn trò".
Buổi pháp thoại kết thúc trong không khí trang nghiêm, Ni chúng lắng nghe và cảm nhận được tâm huyết của Thượng tọa trong việc bảo vệ giới pháp, nâng cao phẩm hạnh Ni đoàn, và khơi dậy lý tưởng xuất gia giải thoát chân chính.
Thượng tọa nhắn nhủ: "Người xuất gia là người dám buông bỏ đời sống thế tục để sống đời phạm hạnh. Giữ giới là giữ mạng mạch Phật pháp. Khi giới còn, Phật pháp còn; khi giới mất, Phật pháp diệt".
Diệu Tường - Minh Nguyệt - Quang Phước