Không phải ai cũng có phước được đi trọn vẹn hành trình Sinh - Lão - Bệnh - Tử. Có những người ra đi khi chưa kịp già, chưa kịp bệnh, chưa kịp nói lời từ biệt. Như một bông hoa chưa kịp nở đã bị cơn gió dữ làm rụng cánh, họ rời đời khi mùa xuân còn dang dở. Theo thông tin từ Bộ Y tế, mỗi năm Việt Nam ghi nhận khoảng 200.000 ca đột quỵ mới. Đáng chú ý, tỷ lệ người trẻ dưới 45 tuổi mắc đột quỵ chiếm khoảng 7,2% tổng số ca, tương đương với hơn 14.000 ca mỗi năm. Điều này cho thấy đột quỵ không chỉ là bệnh của người cao tuổi mà còn đang gia tăng ở nhóm người trẻ.

Trong khi đó, đột tử, đặc biệt là đột tử do tim, là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng ở người trẻ. Theo thông tin từ Bệnh viện Tâm Anh, mỗi năm có hơn 356.000 người trải qua cơn đột tử tim. Mặc dù tình trạng này chủ yếu ảnh hưởng đến người lớn, nhưng trẻ em cũng có thể gặp phải.

Vì thế, khi cha mẹ, cô chú, những người thân yêu của ta bước sang tuổi cao, dẫu mang bệnh nhưng vẫn hiện diện giữa đời, đó là một phước báu lớn, bởi họ đã được đi qua gần như trọn vẹn bốn chương của kiếp người.

Việt Nam đang già hóa nhanh chóng. Theo Tổng cục Thống kê, năm 2019, người từ 60 tuổi trở lên chiếm khoảng 11,9% dân số; dự báo đến năm 2035, con số này sẽ vượt 20%, tức hơn 21 triệu người. Trung bình một người cao tuổi Việt Nam mắc 2-3 bệnh mạn tính như tim mạch, tiểu đường, xương khớp, và tỷ lệ mắc bệnh lý tâm thần tuổi già ngày càng gia tăng. Điều này đồng nghĩa với việc nhiều người phải đối diện với bệnh tật, cô đơn, cảm giác bị bỏ lại phía sau khi nhịp sống xã hội vẫn hối hả trôi.

Tôi nhớ lần đến thăm một ngôi chùa nhỏ ở ngoại ô. Chiều hoàng hôn, nắng vương vàng trên mái ngói rêu phong, vài cụ bà tóc bạc cười hồn nhiên, tay lần tràng hạt, miệng khe khẽ niệm Phật. Một cụ bảo: “Giờ tụi tui lên chùa tụng kinh, nghe thầy giảng, thấy lòng nhẹ hơn. Không còn nghĩ mãi đến bệnh trong người nữa”. Câu nói ấy gợi nhớ nghiên cứu tại Thái Lan, nơi chương trình huấn luyện Phật sự giúp chư Tăng tư vấn sức khỏe tinh thần cho người già, giảm lo âu, trầm cảm và tăng chất lượng sống. Tại Mỹ, các nghiên cứu về thiền và chánh niệm ở người cao tuổi cũng cho thấy giảm căng thẳng, cải thiện giấc ngủ và nâng cao tâm trạng.

Học Phật ở tuổi già không phải để trốn tránh thực tại, mà là để sống trọn vẹn hơn với hiện tại. Pháp Phật dạy chúng ta chánh niệm, an trú trong giây phút hiện tại, không vướng vào tiếc nuối quá khứ hay lo sợ tương lai. Ngài cũng dạy từ bi - mở rộng lòng thương yêu, giúp buông bỏ oán hận để tâm hồn nhẹ nhõm. Vô thường là lẽ sống, già và bệnh đến là điều tất yếu, nhưng chấp nhận vô thường giúp người già bình thản. Trong kinh Sallatha - bài kinh về Mũi tên (Sallatha Sutta, Tương Ưng bộ kinh) - Đức Phật ví nỗi khổ thân như mũi tên thứ nhất - không thể tránh khỏi. Mũi tên thứ hai là khổ do chính chúng ta tạo ra, vì oán hận, sân si hay lo âu. Thiền và chánh niệm giúp tránh được mũi tên thứ hai ấy, khiến tuổi già trở nên nhẹ nhàng và an nhiên.

Câu chuyện của bác Hùng, một cựu giáo viên, là minh chứng sống. Khi mới phát hiện bệnh tim, bác suy sụp, ít giao tiếp với con cháu. Nhưng từ khi tham gia sinh hoạt chùa, tập thiền sáng chiều, bác dần thay đổi. Bác kể: “Bệnh vẫn còn, thuốc vẫn phải uống, nhưng giờ mình biết trân trọng từng khoảnh khắc. Sáng dậy thấy nắng, nghe chim hót, thế là đủ vui”. Nụ cười bác khi kể câu ấy sáng lên như nắng mới, khiến tôi nhận ra: an nhiên không đến từ hết bệnh, mà đến từ chấp nhận và biết ơn.

Niềm vui nơi cửa thiền không chỉ là tinh thần. Một nghiên cứu tại Đại học Stanford cho thấy thiền định giúp cải thiện hệ miễn dịch, huyết áp và phản ứng với stress ở người cao tuổi. Việc tụng kinh, nghe pháp, tham gia các hoạt động Phật sự còn giúp người già kết nối cộng đồng, giảm cảm giác cô đơn, thấy mình vẫn còn giá trị, vẫn còn được trao yêu thương và chia sẻ.

Được sống đến tuổi già, dù mang bệnh nhưng còn tỉnh thức, còn gia đình, còn hơi ấm tình thân - đó là may mắn không phải ai cũng có. Mỗi sáng tỉnh dậy, nghe tiếng gọi thân thương, nâng chén trà nóng, nắm bàn tay con cháu, tất cả đều là món quà vô giá. Nếu coi tuổi già là chương mới của đời người, ta sẽ viết nó bằng những ngày bình an, thay vì những trang đầy than thở.

Sinh - Lão - Bệnh - Tử vốn là hành trình tất yếu. Ta không thể bỏ qua bất kỳ chặng nào, nhưng ta có thể chọn cách đi qua. Với trái tim nồng ấm, thảnh thơi, hành trình ấy sẽ trọn vẹn - như cuốn sách đã lật đến trang cuối, với tất cả mùa nắng mưa, thương yêu và giọt nước mắt đều trở thành điều đáng nhớ. Như Đức Phật dạy trong kinh Pháp Cú: “Mọi khổ đều phát sinh từ vô minh. Ai biết sống tỉnh thức, an nhiên trong hiện tại, người ấy thấy được giải thoát”.

Và cũng bởi vậy, mỗi người già, mỗi ngày còn mở mắt nhìn bình minh, nghe tiếng chim, thấy bữa cơm ấm hay bàn tay ai đó nắm, đều có lý do để biết ơn và yêu đời. Hành trình trọn vẹn không đo bằng tuổi thọ, mà bằng cách đi qua từng chặng với lòng biết ơn, từ bi và an nhiên.